Jans vaste stek
In zijn stamcafé zit Jan (68) aan z’n vertrouwde tafeltje met een dampende kop koffie. Door het raam ziet hij een clubje jongeren langslopen, giechelend, half in gesprek en half verzonken in hun scherm. Hij zucht, schudt zijn hoofd en mompelt: “Alles direct willen, maar nergens moeite voor doen,” terwijl hij hen met zijn ogen blijft volgen.
Groot geworden met zuinigheid en regels
Jan komt uit de jaren vijftig. Thuis was luxe geen thema en werken hoorde er gewoon bij. Zijn vader stond zes dagen per week in de fabriek, zijn moeder hield het gezin en het huis draaiende. “We hadden niet veel,” zegt hij, “maar we waren er trots en zuinig op. Elke gulden draaiden we nog eens om voor we ’m uitgaven.”
Al jong aan het werk
Op zijn vijftiende stopte Jan met school om mee te verdienen. Hij begon als leerling-monteur in een garage, maakte lange dagen en leerde het vak met olie aan zijn vingers. “Zwaar was het zeker,” zegt hij. “Maar als je vooruit wilde, stroopte je je mouwen op. Klaar.”
De afstand die hij nu voelt
Decennia later verbaast hij zich over wat hij bij jongeren ziet: hoge wensen, maar minder bereidheid om erin te investeren. “Ze willen starten met voorsprong: goed loon, flexibele uren,” zegt hij. “Maar zodra er net een stapje extra nodig is, houden ze het voor gezien.”
Vriend Kees en diens kleinzoon
Hij is niet de enige die dat opmerkt. Kees, een goede vriend van dezelfde leeftijd, vertelt over zijn kleinzoon en haalt zijn schouders op. “Die werkte even in de supermarkt,” zegt Kees. “Na een paar weken vond hij het ‘saai’. Toen ik vroeg wat hij dan zocht, zei hij: ‘Iets leuks, met impact.’ Tja, wat bedoel je daar dan mee?”
Van sparen naar bezorging op dezelfde dag
Jan ziet een wereld die steeds sneller draait. Geduld, zegt hij, is zeldzaam geworden. “Wij legden soms maanden, zelfs jaren geld opzij voor iets wat we graag wilden. Nu klik je wat aan en ligt het morgen voor je deur. Daardoor raak je misschien het gevoel voor echte waarde kwijt.”
Socials als etalage en rookgordijn
Volgens Jan duwt technologie die mentaliteitsverandering een flinke zet. “Op Instagram en LinkedIn zie je vooral hoogtepunten,” zegt hij. “Droombanen en perfecte levens. Wat je niet ziet: de missers, nachten doorhalen, de afwijzingen. Zo lijkt het alsof succes vanzelf aan komt waaien, terwijl er achter de schermen snoeihard is gewerkt.”
Praatje met Lisa
Zijn nichtje Lisa, net klaar met haar studie, vertelde dat ze zoekt naar werk dat én goed betaalt én ergens over gaat. Jan vroeg of ze bereid was onderaan te beginnen en door te groeien. “Ze keek me aan alsof ik iets raars zei,” vertelt hij. “Ze zei: ‘Ik heb gestudeerd, ik ga toch niet beginnen met koffie halen en kopieën maken?’ Ik snap haar punt, maar zo loopt het meestal niet.”
Balanceren tussen meeleven en zorgen
Toch probeert Jan met de tijd mee te bewegen. Hij snapt dat de druk op jongeren hoog is: studieschuld, een lastige woningmarkt, prestatieverwachtingen. “Misschien hebben wij het wel te makkelijk gemaakt,” zegt hij. “We wilden dat onze kinderen het beter kregen dan wij. Daardoor hebben we misschien te vaak drempels weggehaald, terwijl je juist van drempels leert.”
Wat hij hen toewenst
Zijn zorg blijft: zonder veerkracht en geduld wordt de weg hobbelig. “Het leven strooit niet alleen met cadeautjes,” zegt hij. “Vallen, opkrabbelen en opnieuw beginnen – daar kom je niet onderuit. Als je nooit oefent met tegenslag, hoe red je je dan in de echte stormen?”
Jas aan en naar buiten
Jan drinkt zijn kop leeg en kijkt nog even naar buiten. De jongeren zijn inmiddels opgegaan in de stroom van de stad. Hij staat op, trekt zijn jas aan en glimlacht een beetje. “Misschien moeten we ze gewoon ruimte geven,” denkt hij. “Je ontdekt je eigen route door te dwalen, te botsen en weer verder te gaan.” Hij duwt de deur van het café open en stapt de frisse lucht in, net iets milder dan toen hij binnenkwam.
