Het TBC-huisje: Een Overblijfsel van de Strijd tegen Tuberculose
Tijdens de eerste helft van de twintigste eeuw werd er op verschillende manieren gevochten tegen tuberculose. Een opvallend element uit die periode is het tbc-huisje, ook wel bekend als een lighuisje. Deze compacte houten structuren boden tuberculosepatiënten een eigen plek om te herstellen. In dit artikel duiken we in de geschiedenis, de rol en het gebruik van deze unieke onderkomens.
Historische Achtergrond: De Tuberculose-epidemie
Tuberculose was in de negentiende eeuw een van de belangrijkste doodsoorzaken in Europa. Maar liefst één op de vier doden werd veroorzaakt door deze besmettelijke longziekte. De ziekte werd vaak in verband gebracht met slechte hygiëne en luchtvervuiling, met name in stedelijke gebieden. Hoewel er in het begin van de twintigste eeuw verbeteringen waren in huisvesting en gezondheidszorg, bestonden er nog geen effectieve medicijnen tegen tuberculose.
De behandeling bestond hoofdzakelijk uit rust, frisse lucht, zonlicht en gezonde voeding. Sanatoria boden uitkomst, maar niet iedereen had de mogelijkheid of de wens om daarheen te gaan. Zo ontstonden de tbc-huisjes, waarmee patiënten in de buurt van hun familie konden genezen.
Locaties van de TBC-huisjes
In Nederland en het Verenigd Koninkrijk bevonden deze huisjes zich vaak op het terrein van ziekenhuizen, sanatoria of kruisverenigingen. Daarnaast konden mensen ze ook in de eigen tuin of net buiten het dorp plaatsen. De medische zorg werd doorgaans gegeven door een verpleegkundige die op afspraak kwam, terwijl familieleden de verder benodigde hulp boden.
De huisjes konden worden gekocht, gehuurd of geleend bij sanatoria of kruisverenigingen. Soms waren ze verkrijgbaar als bouwpakket, waardoor ze eenvoudig op te zetten en af te breken waren.
In de Verenigde Staten werd een vergelijkbaar fenomeen toegepast in Colorado Springs, waar het drogere bergklimaat als voordelig werd gezien voor tuberculosepatiënten. De Amerikaanse arts Charles Fox Gardiner ontwierp daar achthoekige hutten om verspreiding van de ziekte te verminderen. Anders dan de Europese versies waren deze hutten permanent.
Kenmerken van een TBC-huisje
Tbc-huisjes kwamen in allerlei vormen en maten, maar hadden doorgaans een simpele houten constructie met veel glas om zoveel mogelijk zon in te laten. Ze waren meestal wit of groen geschilderd en hadden aan de voorkant grote deuren of ramen voor maximale blootstelling aan frisse lucht en zonlicht.
Sommige Britse modellen waren uitgerust met een draaischijf of wielen, zodat ze met de beweging van de zon konden draaien. Ook in Nederland zag je zowel draaibare als vaste typen.
Gebruik en Verdere Ontwikkeling
De bewoners verbleven dag en nacht in deze huisjes, soms maanden tot jaren door. Met de komst van effectieve medicijnen in de jaren ’50, werden tbc-huisjes niet langer gebruikt. Vele huisjes kregen een nieuwe rol als tuinhuis, zomerhuisje of zelfs als plek om te schrijven. Bekende personen die een draaibaar schrijfhuisje gebruikten waren de Ierse toneelschrijver George Bernard Shaw en seksuoloog Havelock Ellis.
Vandaag zijn nog enkele tbc-huisjes bewaard gebleven als museumstukken. Zo bezit het Nederlands Openluchtmuseum sinds 1982 een tbc-huisje, en ook Rijksmuseum Boerhaave in Leiden en Openluchtmuseum Het Hoogeland in Warffum hebben een exemplaar in hun collectie.
Het tbc-huisje is een belangrijk historisch symbool van de tijd waarin geneeskunde afhankelijk was van natuurlijke elementen zoals zonlicht en frisse lucht.
Foto Door Dick van Aggelen – Eigen werk, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=47340865
