Op dit bord ligt een portie van zo’n gerecht waar de één warm van wordt en de ander juist rillingen van krijgt: balkenbrij. Een ouderwetse Hollandse klassieker, vaak gegeten met gebakken aardappeltjes en wat groente, zoals hier met worteltjes.
Wat is balkenbrij nou precies?
Balkenbrij komt uit de tijd waarin je niets van een varken liet verdwijnen. Na het slachten hield je vlees, vet, bloed en bouillon over. Dat ging samen met boekweitmeel en een stevige mix aan specerijen als foelie, kruidnagel en peper, waarna het in een vorm werd gegoten om op te stijven.
Was het eenmaal stevig, dan sneed je er plakken van en bakte je die in de pan tot ze een krokant randje kregen, terwijl de binnenkant lekker zacht bleef. De smaak is kruidig, hartig en een tikje zoet — precies die combinatie waar liefhebbers voor vallen.
Koken met de knip op de beurs
Vroeger stond balkenbrij symbool voor zuinig koken. In de winter, wanneer vers eten schaars was, kwam het op tafel als voedzame, vullende kost. Elk huishouden had z’n eigen recept, vaak doorgegeven van generatie op generatie. In streken als Gelderland, Limburg en Overijssel gold het zelfs als een traktatie.
In de volksmond heette het ook wel varkenspan, omdat werkelijk elk deel van het varken erin terecht kon komen. Dat klinkt nu misschien wat heftig, maar toen was het simpelweg noodzaak: je gooide niets weg.
Een klassieker die langzaam uit beeld raakt
Je kunt balkenbrij nog vinden bij sommige slagers en op boerenmarkten, maar het verdwijnt langzaam uit veel keukens. Jongere generaties kennen het vooral uit de verhalen van opa en oma. Toch verschijnt het in de herfst en winter nog geregeld op tafel bij liefhebbers van traditionele streekgerechten.
In sommige dorpen zijn er zelfs balkenbrij-dagen waarop lokale slagers strijden om het beste recept. En wie het weer eens proeft, merkt meteen de nostalgie: de geur, de kruidigheid, de eenvoud.
Hoe eet je balkenbrij het lekkerst?
Balkenbrij komt het beste tot z’n recht als je ’m goed krokant bakt. Serveer met gebakken aardappelschijfjes en gekookte worteltjes zoals op de foto, of met een lepel appelmoes voor een fris zoetje. Sommigen eten het zelfs op brood met een lik mosterd.
Een hapje culinaire historie op je bord
Balkenbrij is meer dan alleen een bord eten; het is een stukje Nederlandse geschiedenis. Het laat zien hoe mensen creatief omgingen met wat er was en smaak vonden in eenvoud.
Of je er nu dol op bent of het niets voor jou is, balkenbrij roept herinneringen op aan vroeger: warme keukens, ouderwetse pannen en de geur van kruidige damp op een kille dag.
Nog nooit geproefd? Geef het eens een kans. Wie weet snap je dan waarom zoveel Nederlanders vroeger zeiden:
“Er gaat niets boven een bordje balkenbrij om je echt te vullen.”
