Overleven met een uitkering
Nico leeft al meer dan tien jaar van een bijstandsuitkering. Elke maand moet hij zich verantwoorden alsof er sprake is van een luxe leventje. De realiteit is dat hij continu moet vechten om het hoofd boven water te houden. Met alleen zijn uitkering komt hij er niet.
Daarom ziet hij zich gedwongen zijn inkomen aan te vullen met werkzaamheden in het zwart. Het gaat niet om grote bedragen of een weelderig leven—gewoon rondkomen, de huur betalen en zijn kinderen te eten kunnen geven. Want de rekeningen houden geen rekening met de trage overheid.
Zwart werk als noodzakelijke keus
“Als ze de uitkeringen iets zouden verhogen, hoefde ik deze hele rompslomp niet te doorstaan,” vertelt Nico. Voor hem gaat zwart werken niet om een morele kwestie, maar om te overleven. Hij is daarin niet alleen—duizenden anderen verdrinken in hetzelfde bootje.
De uitkering lijkt net voldoende om te kunnen leven, maar is te hoog om recht te hebben op de juiste bijstand. De realiteit is dat veel mensen in Nederland slechts rondkomen door de regels te omzeilen. Niet omdat ze willen, maar omdat het simpelweg noodzakelijk is.
Werken wordt niet beloond
Als Nico zich in een voltijdbaan zou storten, zou zijn nettobestand nóg lager liggen. Zijn toeslagen verdwijnen, kinderopvang is niet meer te betalen, en de woonlasten schieten omhoog. Financiën gezien, is het een betere keuze om zijn huidige situatie met een uitkering, toeslagen en zwart werken vol te houden in plaats van een regulier salaris na te streven.
Het is een bizarre situatie, maar volledig door beleid veroorzaakt. We hebben een systeem gecreëerd dat armoede beloont en werken bestraft. En dan zijn we verbaasd als mensen afhaken. De cijfers zeggen genoeg: steeds meer werkende armen, terwijl de armoede niet afneemt.
Wantrouwen en sancties
De overheid kiest eerder voor controle dan voor hulp. Mensen zoals Nico worden vaak als profiteurs gezien, in plaats van slachtoffers van falend beleid. Elke fout wordt met sancties bestraft. Ieder extra cent moet verantwoord worden tot op de laatste euro.
Dit systeem remt creativiteit, initiatieven en de overlevingsdrang. Het is onmenselijk en mist grip op de realiteit. We verwachten dat mensen in armoede zich houden aan regels bedacht door en voor de middenklasse, die geen idee hebben hoe het is om met een lege koelkast te leven.
Geen schuld, maar gevolg
Nico is geen uitzondering of misdadiger. Hij is het resultaat van slecht beleid. Van een samenleving die armoede structureel accepteert, maar tegelijkertijd moreel veroordeelt. Zolang werken niet genoeg oplevert en uitkeringen tekortschieten, zullen mensen zoals Nico hun eigen wegen zoeken en vinden.
In een dergelijk onrechtvaardig systeem geldt zwart werken niet als misdaad, maar als logische reactie. De kwestie is niet of Nico fout zit, maar waarom hij geen andere keus heeft.
Wat zou jij doen?
Het is gemakkelijk om te oordelen. De echte vraag is: wat zou jij doen? Als je in de schoenen van Nico stond—met kinderen, rekeningen en geen perspectief—zou je dan strikt de regels volgen? Of zou je kiezen voor overleven, regels of niet?
Zolang we die vraag niet onder ogen durven zien, verandert er niets. De oplossing ligt niet in meer controle, maar in eerlijk beleid. Menselijk beleid. Tot die tijd blijft Nico doen wat hij moet doen: overleven. Want het systeem biedt hem geen andere opties.
