Een legende van het duistere witte doek is er niet meer
Udo Kier, de Duitse cultacteur met zijn hypnotische schurkenblik en ijle horroruitstraling, is op 81-jarige leeftijd overleden. Hij blies zondag zijn laatste adem uit in een ziekenhuis in Palm Springs, Californië. Zijn partner Delbert McBride bevestigde het nieuws aan Variety; waar hij precies aan is gestorven, is niet bekendgemaakt. In meer dan vijftig jaar voor de camera dook Kier op in ruim 275 producties, van Europese arthouseparels tot grote Hollywoodfilms.
Van een gebombardeerde kraamkamer naar de filmwereld
Hij werd in 1944 geboren als Udo Kierspe in Keulen, in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog. Zijn komst op de wereld was bizar: uren na zijn geboorte kreeg het ziekenhuis een bominslag en werden hij en zijn moeder onder het puin vandaan gehaald. De jaren erna waren sober en hard. Thuis was er bittere armoede, een vaak afwezige vader met een tweede, verzwegen gezin en lange tijd geen warm water—dat kwam pas rond zijn zeventiende. Kier sprak later zonder omwegen over die tijd: “vreselijk”.
De vonk: Londen en een toevalstreffer
Al vroeg zocht hij zijn toevlucht in verbeelding en spel. Hij verhuisde naar Londen om Engels te leren, hing rond in koffietentjes en werd daar opgemerkt. Dat ene moment van toeval trok hem het acteren in. Jaren later zei hij met een grijns: hij hield van aandacht, dus koos hij voor het vak.
Doorbraak in horror en een Warhol-omweg
Zijn eerste grote knal was Mark of the Devil uit 1970, meteen cult. Vanaf toen wist je wat je kreeg: een aanwezigheid die je niet losliet, als vampier, sadist, nazi of ander nachtelijk onraad. Toeval stuurde zijn pad vaak. Zo zat hij eens naast regisseur Paul Morrissey in het vliegtuig; dat gesprek leverde hem de hoofdrollen op in Flesh for Frankenstein (1973) en Blood for Dracula (1974), met Andy Warhol als producent. Met zijn knappe kop en koele flair had hij zo een tieneridool kunnen worden, maar in de VS bleef zijn werk opvallend braver dan wat hij in Europa durfde.
Europese meesters die hem vormden
In Europa verdiende Kier een naam als onverschrokken kameleon. Met Rainer Werner Fassbinder maakte hij onder meer De vrouw van de stationschef, Lola, De derde generatie en Lili Marleen. Daarna volgden onvergetelijke samenwerkingen met Lars von Trier: Breaking the Waves, Dancer in the Dark, Dogville, Melancholia en Nymphomaniac: Vol. II. Kier werd zelfs peetvader van Von Triers kind. Ook giallo-icoon Dario Argento haalde hem voor de camera, waardoor zijn band met het horrorgenre nog steviger werd.
Hollywood: van arthouse tot blockbuster
In Amerika werd hij een vertrouwd gezicht in zowel culttitels als spektakelfilms. My Own Private Idaho opende deuren naar projecten met Madonna—van haar boek Sex tot meerdere videoclips. Je zag hem ook opduiken in Ace Ventura: Pet Detective, Johnny Mnemonic, Armageddon, End of Days en Blade. De laatste jaren pakte hij weer rauwe, fysieke rollen op in Brawl in Cell Block 99 en Dragged Across Concrete, terwijl hij in Swan Song (2022) schitterde als flamboyante, gepensioneerde kapper op een laatste missie.
Stemwerk en een onsterfelijke game-schurk
Niet alleen op het doek, ook in games liet hij sporen na. Zijn stem hoor je in Command & Conquer: Red Alert 2 en Call of Duty: WWII. Voor Red Alert-fans is zijn Yuri dé referentie: slinks, charmant en dodelijk memorabel.
Hoe je een bijrol laat nazinderen
Kier keek nuchter naar zijn typecasting. Hij zei graag dat, als je kleine of gastrollen speelt, je beter de slechterik kunt pakken: dat jaagt mensen schrik aan en daardoor blijven ze je herinneren. Over zijn gigantische oeuvre grapte hij dat een flink stuk niets voorstelde, een deel prima te verteren is met een glas wijn, en dat de rest écht telt. Zelfspot hoorde erbij—en lef ook.
Thuis in Palm Springs, openhartig over wie hij was
Vanaf 1991 woonde hij in Palm Springs, in een tot huis omgebouwde bibliotheek uit de jaren vijftig. Hij hield van kunst, architectuur en verzamelen; in een ander leven, zei hij, was hij tuinman geworden. Op het Palm Springs International Film Festival was hij een graag geziene verschijning, gul met handtekeningen en zichtbaar genietend van het applaus. Over zijn geaardheid was hij altijd open. Het speelde volgens hem geen rol in zijn loopbaan: niemand vroeg ernaar en het enige dat telde was of hij leverde.
Nalatenschap van een onverschrokken kameleon
Udo Kier laat een filmografie achter die voelt als een schatkaart: grenzeloos, risicovol en vol figuren die in je hoofd blijven hangen. Van arthouse tot B-film, van vampier tot videogameschurk—hij gaf alles een eigen stempel. Die blik, die stem en die durf blijven nog lang nagalmen.
